Cultuursensitief werken in de jeugdbescherming betekent jongeren en gezinnen ondersteunen met oog voor hun culturele achtergrond, identiteit en leefwereld. In een samenleving waarin diversiteit de norm is, is het van essentieel belang dat professionals in de jeugdbescherming leren afstemmen op de unieke context van elk gezin.

Bij Lokaal0 zien we dagelijks voorbeelden van jongeren en gezinnen die moeite hebben om mee te draaien in de Nederlandse maatschappij. We zijn ervan overtuigd dat een begeleiding op basis van inzicht, culturele sensitiviteit en respect hierbij van doorslaggevende waarde is. Maar hoe begin je daarmee?

Waarom het nodig is

“Door de cultuur- en taalbarrière kan ik de opvoedsituatie niet goed in kaart brengen”, aldus een medewerker van Veilig Thuis. Regelmatig blijkt dat culturele misverstanden, wantrouwen en taalbarrières jeugdbeschermingstrajecten in de weg staan. Zonder cultuursensitieve aanpak is het moeilijk om essentiële informatie en risicofactoren boven tafel te krijgen. Voortgangsrapportages aan de kinderrechter verliezen hierdoor aan betrouwbaarheid. Dit belemmert niet alleen de veiligheid van het kind, maar kan ook leiden tot onnodige verlenging van het traject.

Cultuursensitief werken helpt deze drempels te verlagen. Door deze aanpak voelen gezinnen en jongeren zich gehoord en gezien. Het vergroot het vertrouwen en de bereidheid om samen te werken aan duurzame oplossingen. Effectieve jeugdbescherming bouwt immers voort op wederzijds begrip en samenwerking, juist in situaties waarin juridische maatregelen onvermijdelijk zijn.

Wat is cultuursensitief werken in de jeugdbescherming in de praktijk?

Cultuursensitief werken in de jeugdbescherming is geen aparte methode. Het is een houding die doorwerkt in alle fasen: van de intake tot het afsluiten van een traject. Dat betekent dat je cultuursensitief werken tot een standaardingrediënt van je werkwijze moet maken.

In de praktijk betekent cultuursensitief werken in de jeugdbescherming dat je met een open houding kijkt naar verschillende gezinnen, hun achtergronden en culturele verwachtingen. Je beseft daarbij dat je ook je eigen perspectief meeneemt in elk traject, inclusief je eigen culturele referentiekader. Door bewust uit dat kader te stappen en met oprechte nieuwsgierigheid vragen te stellen, creëer je ruimte om je aanpak af te stemmen op de leefwereld van het gezin. Zo kun je misverstanden voorkomen en het contact verdiepen.

We benadrukken nogmaals: cultuursensitief werken is geen vastomlijnde methodiek die je kunt afvinken met lijstjes of standaardtrucjes. Het is een houding die vraagt om aandacht, oefening en reflectie. Toch delen we hieronder een aantal praktische handvatten die je direct kunt toepassen. Hoe vaak zet jij ze al bewust in?

• Stel tijdens de intake open vragen over bijvoorbeeld familieomstandigheden en verwachtingen ten aanzien van hulp.
• Gebruik begrijpelijke taal en vermijd jargon.
• Wees alert op non-verbale signalen en omgangsvormen.
• Gebruik herkenbare voorbeelden en metaforen die passen in de culturele context.
• Benadruk dat het doel is om samen te werken met de familie.

Deze manier van werken versterkt de relatie en vergroot de kans op blijvende verandering. Daarnaast kun je hierdoor een betere inschatting maken van situatie van een jongere of een gezin en de beste hulp bieden.

Blijvend proces

Cultuursensitief werken is geen eenmalige inspanning, maar een doorlopend proces. Het vraagt om vakmanschap, reflectie en moed. Je blijft je bewust van je eigen aannames, werkwijzen en reacties, en stelt die waar nodig bij. In de dagelijkse praktijk, waarin tijdsdruk en complexe situaties de boventoon voeren, is dat niet eenvoudig. Juist daarom is het belangrijk dat cultuursensitief werken geen losstaande taak is, maar een vanzelfsprekend onderdeel van professioneel handelen.

Dat vraagt om structurele aandacht. Teams moeten ruimte hebben om ervaringen te delen, elkaar vragen te stellen en stil te staan bij hoe cultuur een rol speelt in het contact met jongeren en gezinnen. Training en intervisie kunnen daarbij ondersteunen, maar het echte leren gebeurt in de praktijk.

Alleen door die aandacht voortdurend levend te houden, groeit het vermogen om gezinnen recht te doen in hun unieke context. Zo wordt cultuursensitief werken een gedeelde, blijvende verantwoordelijkheid binnen de jeugdbescherming.

Tot slot

Wat roept deze blog bij jou op? Kun je een situatie bedenken waarvan je achteraf denkt: hier had ik meer oog kunnen hebben voor de culturele achtergrond van het gezin?

In onze andere blogs vind je verdiepende inzichten over bijvoorbeeld cultuursensitief communiceren, respect, en cultuursensitieve hulpverlening. Heb je vragen? Dan horen we het graag.